تقابل گفتمانی سکولاریسم با بنیادگرایی دینی در ایران

چکیده

 سکولاریسم نقش مهمی در ارائه تعریفی علمی از رابطه دین و قدرت ایفا کرده است. از سوی دیگر، بنیادگرایی دینی نوعی بازگشت به قرائت محافظه‌کارانه از دین است که غالبا با ساختارهای اقتدارگرا پیوند دارد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران یک نظام سیاسی اقتدارگرا با بنیانی دینی و مبتنی بر نظریه ولایت فقیه شکل گرفت که آن را می‌توان مصداقی از بنیادگرایی دینی در قالب یک گفتمان سیاسی دانست. با تصویب اصل ولایت فقیه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، سکولاریسم در ایران با وجود سرکوب کنشگران سیاسی-اجتماعی آن همواره به‌مثابه یک گفتمان انتقادی عمل کرده است. اصل ولایت فقیه با نفی هر سه نوع خوانش سیاسی-فلسفی و اجتماعی از سکولاریسم در تقابل ايدئولوژيک با این گفتمان است. مشروعیت سیاسی دولت سکولار مستقیما از اراده مردم کسب می‌شود در حالی که نظام جمهوری اسلامی مشروعیت خود را از مفاهیم الهی و فقهی می‌گیرد. پژوهشگر این مقاله با هدف بررسی و تحلیل نقدهای سکولاریسم به بنیادگرایی دینی در ایران، ابتدا به مفاهیم و بنیان‌های نظری این دو گفتمان پرداخته و سپس تحولات تاریخی، پیامدهای اجتماعی و چشم‌انداز آینده این تقابل را مورد واکاوی قرار می‌دهد.